Waarom moeten we "klimaatneutraal" worden?
De klimaatverandering is steeds zichtbaarder in cijfers. In 2020 lagen de gemiddelde temperaturen in Europa 2,16 graden Celsius boven het meerjarige gemiddelde, in 2023 was dit 2,15 graden. In Duitsland werd bijvoorbeeld 2023 het warmste jaar gemeten sinds het begin van de temperatuurregistraties in 1881.
De reden voor deze opwarming zijn broeikasgassen in de atmosfeer - dat zijn onder andere koolstofdioxide, lachgas, methaan en ozon. Ze absorberen de zonnewarmte die door het aardoppervlak wordt uitgestraald. Daanraast houden deze stoffen zonnewarmte vast in de atmosfeer en voorkomen dat ze de ruimte in ontsnappen. De gassen komen ook in de natuur voor; maar door de verbranding van fossiele brandstoffen zoals olie (bijvoorbeeld voor energieopwekking en in het verkeer) blijft hun hoeveelheid steeds toenemen. Zo ontstaat het door de mens veroorzaakte broeikaseffect.
Het verreweg grootste deel van de broeikasgassen (88%) bestaat uit koolstofdioxide, oftewel CO2. Daarom staat CO2 vaak centraal in de klimaatdiscussie.
Om de opwarming van de aarde te vertragen, moeten de emissies van deze gassen dus verminderd of volledig voorkomen worden - en dat door alle factoren: de economie, politiek en consumenten. Dit is mogelijk, bijvoorbeeld door het gebruik van hernieuwbare energie uit wind en zon, maar ook door een veranderd consumptiegedrag waarbij duurzaam geproduceerde, recyclebare producten centraal staan.
Uitstoot van broeikasgassen, klimaatverandering en de gevolgen
De uitstoot van broeikasgassen - en daarmee de klimaatverandering - heeft ernstige gevolgen voor de hele planeet. Deze omvatten extremere weersomstandigheden, het smelten van poolkappen en gletsjers, de stijging van de zeespiegel en de verzuring van de oceanen. Veel activiteiten die broeikasgassen uitstoten hebben ook andere schadelijke gevolgen voor het milieu: luchtvervuiling, verspilling van natuurlijke hulpbronnen en de vernietiging van habitats en biodiversiteit. Door koolstofneutraal te worden, verzachten we de negatieve effecten van klimaatverandering en helpen we het milieu en de biodiversiteit te beschermen.
Wat betekent klimaatneutraal?
Broeikasgassen vermijden, verminderen en klimaatneutraal worden is niet alleen het doel van de EU in 2050, maar ook van bedrijven en gemeenten. Steeds meer steden in binnen- en buitenland willen daarom tegen 2035 klimaatneutraal worden. Klimaatneutraal betekent in de meest algemene zin dat menselijk handelen het klimaat niet beïnvloedt.
Er zouden eigenlijk alleen zoveel broeikasgassen in de atmosfeer vrijgelaten mogen worden als de natuur, bijvoorbeeld door bossen, oceanen en bodems kan absorberen. "Klimaatneutraal" zijn gaat dus om alle klimaatgassen, niet alleen om CO2. "CO2-neutraal" is daarom niet hetzelfde als "klimaatneutraal". Echter, "klimaatneutraal" is geen beschermd of wettelijk gedefinieerd begrip. De klimaatneutraliteit van bedrijven of producten wordt daarom vaak individueel geïnterpreteerd.
CO2-compensatie betekent niet het vermijden van klimaatgassen
Klimaatneutraliteit wordt niet alleen nagestreefd door het vermijden van emissies, maar ook door compensatie. Dat betekent: emissies die bijvoorbeeld in bedrijven ontstaan, worden elders in de wereld rekenkundig en financieel gecompenseerd, bijvoorbeeld door herbebossingsprojecten. Hierbij worden alle broeikasgassen betrokken en omgezet in zogenaamde CO2-equivalenten (CO2e) - de "valuta" om het broeikaspotentieel aan te geven. Dat is ook de reden waarom de termen "klimaatneutraal" en "CO2-neutraal" vaak door elkaar worden gebruikt.
Klimaatneutraal" betekent niet noodzakelijkerwijs "emissievrij
"Klimaatneutraal" is uitgebreider dan "CO2-neutraal", omdat het naast CO2 ook andere klimaatgassen in overweging neemt.
Compensatiemaatregelen verminderen niet de huidige uitstoot van klimaatgassen, maar compenseren deze en tonen pas op lange termijn effect.
Wat betekent klimaatgecompenseerd?
Helaas zijn niet alle klimaatemissies, momenteel, te vermijden. Dan is een compensatie, dus de achteraf "neutralisatie", een zinvolle optie. Transparanter is daarom de term "klimaatgecompenseerd": het maakt duidelijk dat broeikasgasemissies ontstaan, maar dat deze voetafdruk door andere maatregelen achteraf wordt gecompenseerd - bijvoorbeeld door milieuprojecten die een gelijke hoeveelheid emissies uit de atmosfeer opnemen. De herbebossing van bossen of de uitbreiding van hernieuwbare energieën leveren hier bijvoorbeeld een waardevolle langetermijnbijdrage.
Klimaatcompensatie - het belang van meten met dezelfde maat
Bedrijven die klimaatneutraal of -gecompenseerd willen werken, moeten eerst de eigen klimaatemissies vaststellen. Initiatieven zoals Science Based Targets ondersteunen bedrijven bij het vaststellen van hun doelen voor de reductie van emissies op wetenschappelijke basis. Voor de balans van de emissies worden in vooral de DIN ISO 14064-1 en de Corporate Standard van het Greenhouse Gas Protocol (GHG Protocol) gebruikt.
Om hier aan te voldoen moeten dan natuurlijk ook compensatiemaatregelen worden gepland. Ook hier spelen certificeringen en standaarden van de organisaties een grote rol. Ze moeten onder andere garanderen dat compensatieprojecten op lange termijn effectief zijn, dat emissies rechtvaardig worden gecompenseerd en vooral: dat door deze maatregelen geen nieuwe emissies ontstaan.
Dergelijke standaarden worden onder andere gezet door het Clean Development Mechanism van de Verenigde Naties (CDM) en de Gold Standard waarbij de 17 Duurzaamheidsdoelen van de VN. Dergelijke certificeringen zijn een goed instrument om de effectiviteit en duurzaamheid van een compensatiemaatregel te beoordelen.
Klimaatneutraal vs. klimaatgecompenseerd: Transparantie resulteert geloofwaardigheid
Wie zich inspant voor "Klimaatneutraliteit" of "Klimaatcompensatie", levert een bijdrage aan de wereldwijde klimaatbescherming. Want als de totale milieueffecten verminderen, profiteren milieu, mensen en de biodiversiteit. Beide concepten zijn daarom belangrijke instrumenten in de strijd tegen de klimaatverandering - ook al moet het vermijden van klimaatemissies altijd voorrang hebben.
Doorslaggevend voor de geloofwaardigheid van bedrijven bij consumenten en partners zal altijd zijn dat ze hun maatregelen transparant maken: Alleen zo vermijden ze de beschuldiging van "greenwashing", waarmee ze zich milieuvriendelijker voordoen dan ze eigenlijk zijn.
