Wist je dat een Nederlandse politicus, Ad Lansink, eind jaren zeventig de basis legde voor een internationale standaard voor afvalbeheer? Met zijn model ‘de Ladder van Lansink’, ook wel de afvalhiërarchie genoemd, bracht hij in kaart wat je allemaal met afval kunt doen voordat het écht als afval bestempeld dient te worden.
In dit blog leg ik je uit wat de Ladder van Lansink precies is én hoe dit model zich verhoudt tot circulariteit.
Wat is de ladder van lansink?
De Ladder van Lansink is een model van afvalhiërarchie waarbij in de praktijk gekeken wordt of bij het einde van de levensduur van een product afval voorkomen of zoveel mogelijk beperkt kan worden. Als dit niet het geval is zal een volgende, lagere stap in de hiërarchie onderzocht worden.
Bij de eerste trede wordt afval voorkomen (preventie), bij de laatste wordt gezorgd voor het afvoeren. Alles wat daartussen komt, is een gradatie van de best mogelijke verwerkingsmethoden. Kortom, hoe hoger de score op de ladder, hoe duurzamer de gekozen oplossing. De Ladder van Lansink is opgebouwd uit de volgende zes treden:
- Preventie
Het ontstaan van afvalstoffen wordt voorkomen of beperkt. Met andere woorden, bij het vervaardigen van producten wordt gebruikgemaakt van materialen en stoffen die na gebruik van het product géén, of zo min mogelijk, nadelige gevolgen voor het milieu veroorzaken. Dit past perfect binnen de principes van een circulaire economie.
- Producthergebruik
Producten of de delen ervan worden na gebruik opnieuw gebruikt. Bijvoorbeeld doordat een stof of product opnieuw ingezet wordt binnen een andere context. Tegenwoordig wordt steeds vaker gekeken naar upcycling (creatief hergebruik): een proces waarbij afvalstromen - al dan niet bewerkt - worden veranderd in een nieuw en hoogwaardig product
- Materiaalhergebruik
In deze vorm worden stoffen en materialen waaruit een product bestaat, na gebruik van het product opnieuw gebruikt. Dit is de laagste trede die gekoppeld kan worden aan circulaire oplossingen. Recycling zorgt er namelijk voor dat een afvalstroom wordt omgezet in een nieuwe grondstof. Binnen een circulaire oplossing kan recycling onderdeel zijn van het sluiten van kringlopen.
- Het afval dient als brandstof
Afvalstoffen worden toegepast met een hoofdgebruik als brandstof of voor een andere wijze van energieopwekking. Door het verbranden van afvalstromen binnen energiecentrales kan energie worden opgewekt. Vanuit circulair denken is dit niet de ideale oplossing.
- Verbranden
Afvalstoffen worden vaak ook verwijderd door afval te verbranden op het land. De afvalstof verdwijnt, maar het is verre van een duurzame manier om van afval af te komen. Bij het verbranden van afval komen namelijk vaak schadelijke stoffen vrij.
- Storten
Afvalstoffen worden gestort. De minst duurzame trede binnen de ladder van Lansink. We kennen allemaal de voorbeelden: een plastic rietje dat pas na 10 jaar wordt afgebroken door de natuur of de gigantische plastic soep in de oceaan. Conclusie? Afval hoort zeker niet thuis in de natuur en moet eigenlijk altijd een nieuw leven krijgen.
Ladder van lansink - praktijkvoorbeeld
Veel maakbedrijven (op weg naar circulair ondernemen of een afvalvrij kantoor) starten met het kijken naar hun eigen proces. Bij BlackSatino zijn we ook zo gestart. Daar waar mogelijk het ontstaan van afvalstromen voorkomen en waar het onoverkomelijk is, ervoor zorgen dat die stromen onschadelijk zijn voor het milieu en hergebruikt kunnen worden. Bovendien borgen we de grondstoffen van onze dispensers en behouden we deze in een technologische materiaalkringloop.
Bij BlackSatino richten we ons met de dispensers op volledige recycling, dan wel upcycling, via bestaande systemen. Voordeel hiervan is dat we de materialen in de kringloop houden, daar waar ze vrijkomen.
Daarnaast kun je als organisatie - zeker als het lastiger is om in je core processen te verduurzamen - kijken welke stappen je kunt maken door anders in te kopen. Een model om je daarbij te helpen is de Ladder van Lansink.
Circulair inkopen en de ladder van lansink
Ook bij de inkoop van producten kun je de score op de afvalhiërarchie laten meewegen in jouw besluit. Kijk met leveranciers naar hun producten en de manier waarop deze producten op het einde van hun levensduur worden verwerkt.
Kijk waar het product staat in de afvalhiërarchie, maar let zeker ook op de context.
Wanneer een product hergebruikt kan worden zonder extra handelingen te verrichten, zonder extra logistieke routes te creëren en zonder dat er afval vrijkomt, scoort dit product waarschijnlijk beter in de afvalhiërarchie dan een product dat gerecycled wordt. (Trede 2 versus trede 3)
Maar wanneer bij volledige recycling geen afvalstromen ontstaan, de levensduur van het nieuwe product beter is en er een lagere milieu-impact is (op het gebied van water, energie en CO2) dan zou recyclen wel eens de meest duurzame optie kunnen zijn. Je moet dus goed kijken naar alle stappen - en de impact ervan - die een hergebruikt of gerecycled product doorloopt.
Samen werken aan circulariteit
De meeste impact kun je als facility manager maken door aan te geven binnen welke criteria producten of diensten in gebruik genomen worden door jouw organisatie. Belangrijk hierin is om de keten transparant te hebben en samen met leveranciers te werken aan de meest duurzame invulling om jullie eigen duurzame doelen te bereiken.
Nieuwsgierig hoe we dat bij BlackSatino aanpakken? Lees onze case study met de Volksbank. Door samenwerking binnen de keten bespaart deze organisatie jaarlijks 1,5 ton aan CO2-uitstoot. Lees hier hoe het scheiden en ophalen van kartonnen koffiebekers bijdraagt aan duurzame doelstellingen.
